Den Haag, 20 juni 2021
TBS-gestelden staan niet zo maar buiten
Het beeld dat TBS-gestelden snel weer buiten staan is verkeerd. Dat zegt TBS-expert Job Knoester tegen Arjen ten Cate van De Stentor. In juni 2021 behandelden rechters in Gelderland en Overijssel tijdens speciale TBS-verlengingszittingen zaken van de mannen die verantwoordelijk zijn voor de dood van Rowena Rikkers, het meisje van Nulde, en Semiha Metin. De Stentor vroeg zich af hoe zo’n beslissing tot stand komt.
Gevaar is leidend voor TBS-verlenging
TBS start met een periode van twee jaar. Daarna beoordelen rechters of die maatregel met één of twee jaar moet worden verlengd. Er is veel te zeggen over de manier waarop deze beslissingen tot stand komen. In ieder geval beoordelen rechters of er nog een stoornis is. Daarnaast is bepalend of er sprake is van een risico op herhaling van delicten. Als risico op gevaar wordt gezien verlengt de rechter de TBS.
Gemiddelde behandelduur TBS
De laatste jaren wordt veelal gesteld dat TBS gemiddeld ongeveer acht jaar duurt. Dat klopt niet. Bij de berekening wordt niet een echt gemiddelde genomen. Er is sprake van een mediaan. Bij de berekening wordt het aantal mensen geteld dat in een bepaald jaar in TBS is terechtgekomen. Als precies de helft weer is uitgestroomd beschouwt het Ministerie van Justitie en Veiligheid dat als een gemiddelde. Hierbij is er onvoldoende zicht op de groep die op dat moment nog niet is uitgestroomd. Ongeveer 25% van alle TBS-gestelden zit langer dan 15 jaar in TBS. Voor deze groep is geen gemiddelde vast te stellen. Bovendien zien de ‘’gemiddelde’’ cijfers niet op de gehele TBS-behandeling. Het proefverlof en voorwaardelijke beëindiging van de dwangverpleging worden hierbij niet meegenomen. Ook deze fase kan een aantal jaar duren. Het is aannemelijk dat er weinig TBS-gestelden veel korter dan acht jaar in een TBS-kliniek wonen.
TBS-verlof met kleine stapjes
De TBS-behandeling begint in een gesloten en streng beveiligde kliniek. TBS-gestelden wonen en werken hier in een groep waar ze begeleid worden door sociotherapeuten. Daarnaast krijgen ze ook verschillende therapieën. Pas als het veilig en verantwoord is wordt verlof als belangrijk behandelmiddel ingezet. Verlof is niet bedoeld als pleziertje voor de betrokkene. TBS-advocaat Job Knoester wijst erop dat hiervoor steeds een machtiging van de minister nodig is. Uitbreidingen van verlof gaat met kleine stapjes. Er wordt gestart met beveiligers. Als dat goed gaat wordt het verlof begeleid door medewerkers van de kliniek. Daarna kan onbegeleid verlof in beeld komen. Als dat goed gaat kunnen overnachtingen worden ingezet. In de regel volgt proefverlof als sluitstuk. Daarna kan de dwangverpleging voorwaardelijk worden beëindigd. Als dat minimaal een jaar heeft geduurd en het risico laag is wordt TBS stopgezet.
Risicotaxatie een vak apart
Het bepalen van het risico op delicten is een vak apart. Rechters laten zich voorlichten door deskundigen. Risico-inschatting gebeurt in verschillende gradaties. Zo is denkbaar dat het risico bij beëindiging van TBS als hoog wordt bestempeld, maar laag als iemand met verlof gaat. Voor veel TBS-gestelden geldt dat zij niet van het ene op het andere moment delicten plegen, maar pas als diverse factoren in het leven samenkomen. Als voorbeeld kan worden gedacht aan iemand met een stoornis die op verschillende leefgebieden vastloopt. Het kan gaan om de situatie dat iemand zijn baan en huwelijk verliest, op straat komt te staan en dan middelen gaat gebruiken. In zo’n geval gaat er behoorlijk wat tijd overheen voordat gevaar zettende factoren samenkomen. Strafrechtadvocaat Job Knoester meent dat voorlichting over TBS gelet op de beeldvorming blijvend van belang is.
Bron: De Stentor.